Hoewel we nog volop genieten van de nazomerse dagen in de herfst wordt het ook tijd om al naar het volgende jaar te kijken. Bloembollen, bolgewassen, knollen, bollen, allemaal benamingen voor een plantengroep die we meestal in het najaar planten, en die in het (vroege) voorjaar gaan bloeien. De plantengroep is veel ‘breder’ dan ik hier in eerste instantie schets want eigenlijk is er voor elke plaats en elk jaargetijde wel een bol of knol te vinden. Nu zal ik me beperken tot de bollen en knollen die je nu in het najaar kunt planten.
droog
De meeste bol of knolgewassen groeien in (tijdelijk) droge situaties. Daar zijn ze prachtig op aangepast. In gunstige periodes, wanneer de plant kan groeien en bloeien, wordt bij een bol of knolgewas ook voedsel opgeslagen, om zo minder gunstige (droge) periodes te overleven. Dan zijn ze meestal in rust. Er zijn dus veel soorten verwilderingsbollen en knollen die prima gedijen onder de bomen en heesters in de tuin. Ze komen ieder jaar terug in steeds grotere getalen. Onder de paardenkastanje in mijn tuin, waar in de zomer niks wil groeien, bloeien zo in het voorjaar de daslook en de aronskelk en in het najaar de wilde cyclaampjes.
sneeuwklokjes
Eén van de bekendste bollen is het sneeuwklokje. Deze groeit van nature op plaatsen waar andere planten niet zo graag groeien, onder de bomen in de schaduw. Op het moment dat de plant groeit en bloeit, is die schaduw er nog helemaal niet en is er voldoende licht en vocht. Dan bloeit het sneeuwklokje onder de nog kale bomen in februari en maart.
Daarna groeit het blad nog even verder, zodat de plant zaad zet en ook nieuwe bolletjes kan maken . Het loof sterft in de loop van het voorjaar af en onder de grond wachten de bollen vervolgens op een nieuw voorjaar. De bol heeft in aanleg alweer een nieuwe bloem. Krokussen, winterakonieten, daslook en boshyacinten hebben eenzelfde cyclus.
De sneeuwklokjes help ik wel eens een beetje bij het verspreiden door de tuin. Na de bloei haal ik er dan een pol uit en plant ze met kleine plukjes uit op plaatsen waar ik ze ook graag wil hebben.
bollenweide
Zo ben ik zelf ook ooit begonnen met enkele boeren krokussen in het gras en het is nu een veld met duizenden bloemen heel vroeg in het voorjaar. Het voordeel van deze krokus is dat je zodra het gras begint te groeien, het loof van de krokus al weer bijna kwijt bent en je dus kunt gaan maaien. Het is echter ook leuk om nog even te wachten en er een heuse bollenweide van te maken. Opvolgende bolletjes als krokussen, sneeuwklokjes en -roem en botanische narcissen zijn slechts enkele voorbeelden van wat mogelijk is. Je gaat pas maaien als ook de pinksterbloemen uitgebloeid zijn en het loof van de narcis is afgestorven.
uit de bergen
Veel bol- en knolgewassen zijn bosplanten, maar de meeste tulpen en narcissen komen juist uit berggebieden. In de zomer is het daar droog en warm en is er van de bolgewassen weinig te zien. Maar in het voorjaar of de vroege zomer, wanneer sneeuw en ijs zijn verdwenen, staan ze uitbundig in bloei.
Bij ons zijn de zomers voor tulpen eigenlijk te nat, de bollen rotten vaak gewoon weg. Soms produceert de bol in het volgende jaar nog wel blad, maar geen bloemen meer. Door ze op te rooien bootsen we als het ware een droge zomer na. In het najaar kunnen we ze vervolgens weer planten.
narcissen en botanische tulpen
Narcissen kunnen wat meer vocht verdragen en kunnen ‘s zomers wel in de grond blijven. Het telkens opnieuw planten van bollen is veel werk waar we vaak niet op zitten te wachten. Voor droge zonnige plaatsen tussen de vaste planten zijn er gelukkig ook heel veel botanische tulpjes en narcissen die we wel in de grond kunnen laten zitten.
biologische bloembollen
Vanaf september zijn de meeste bollen alweer te koop en kunnen ze geplant worden. Als je bollen koopt, kijk dan ook eens uit naar biologisch bloembollen. Dat is beter voor de bijen en de hommels die de vroegbloeiende bollen al druk bezoeken als het eerste voorjaarszonnetje doorbreekt.
Margo van Beem ©2014