Een dubbel gevoel

Momenteel ‘bloeien’ de hortensia’s volop, ze staan er geweldig bij dit jaar! Ik zet bloeien wel tussen aanhalingstekens, want dat lijkt alleen maar zo, zeker bij de bolvormige variëteiten van Hydrangea macrophylla (boerenhortensia), Hydrangea paniculata (pluimhortensia) en Hydrangea arborescens ‘Annabelle’. Bij deze vormen zijn alleen de steriele lokbloemen nog aanwezig.

Bijen en Vlinders

Stampers en meeldraden zijn in de wilde vormen en schermvormige variëteiten (Lacecap-types) wel aanwezig in het midden van de bloem. Die grote bolvormige bloemen geven ecologisch gezien een dubbel gevoel. Natuurlijk bloeien ze wel, maar door het ontbreken van meeldraden en stampers hebben bijen en vlinders er helemaal niets aan. Bijen en vlinders hebben nectar en/of stuifmeel nodig. Die zijn te vinden in bloemen met meeldraden en stampers.

Andere gevulde types

Naast de bolvormige hortensia’s ontbreken deze ook bij de dubbele (gevuldbloemige) rozen, sneeuwballen met alleen steriele bloemen (Viburnum opulus ‘Roseum’, Viburnum x carlesii), allerlei sierkersen (Prunus serrulata ‘Amanogawa’, Prunus serrulata ‘Kanzan’, Prunus avium ‘Plena’), Clematissen met gevulde bloemen, boeren jasmijn (Philadelphus coronarius ‘Virginal’). Behalve heesters met gevulde bloemen zijn er natuurlijk ook veel soorten gekweekte vaste planten en bolgewassen met gevulde bloemen en daardoor steriel.

Kunst of vliegwerk?

Meeldraden zijn de mannelijke organen van een bloem, bevatten altijd stuifmeel en soms nectar. De stampers en stempels zijn de vrouwelijke delen van de bloem en die bevatten meestal nectar maar nooit stuifmeel. De bloembevruchting gebeurt wanneer insecten (bijen of andere) stuifmeel meevoeren van de ene bloem naar de andere en dat in contact brengen met de stempel. Zo kan de bloem na de bevruchting zaad vormen en kan de plant zich (generatief) voortplanten.

Mensenwerk

Bij dubbele bloemen of bloemen als hortensia met alleen steriele bloemen gaat dit verhaal niet op. Dat is mensenwerk. Dubbele bloemen en steriele bloemen bloeien langer en zijn vaak groter dan de wilde vorm. De meeldraden en stampers zijn via kunstmatige selectie en hybridisering door de mens zodanig vervormd dat ze veranderd zijn in bloemblaadjes.

Rozen

Dit kun je heel goed zien bij rozen. Bij de wilde rozenbloemen ligt de stamper in het midden van de bloem, en de meeldraden liggen daar in een cirkel omheen. Bij dubbele rozen zijn die allemaal verdwenen en vervangen door felgekleurde bloemblaadjes om de roos meer volume te geven. Dat is mooi voor het oog, maar de insecten zijn wel hun voedsel kwijt. Niet alleen insecten, ook vogels hebben er weinig aan. Luizen zijn er nog wel op te vinden, dat is lekker voor de mezen, maar een dubbele roos vormt geen bottels en dat is jammer voor de vogels in het najaar.

Een ander voorbeeld vind je bij de kersenbomen die kersen voortbrengen (en dus enkelvoudige bloemen bezitten) en de Japanse kersen die enkel een sierfunctie heeft met dubbele bloemen die geen vrucht zetten. Op Japanse kersen zie je nooit een bij vliegen, ze hebben er niets te halen. Gevuldbloemige bloemen vind je ook bij geslachten als Clematis, Philadelphus (boeren jasmijn) en zelfs sneeuwklokjes.

Tips voor meer bijen en vlinders

Ga dus op zoek naar bloemen met mooie meeldraden en stampers, lipbloemigen, schermbloemigen, samengesteldbloemigen (composieten) of buisbloempjes.
Zoek bloemen waar ook insecten blij van worden, doordat ze voldoende stuifmeel of nectar leveren.
Als je kiest voor wilde planten heb je geen probleem want al die soorten zijn automatisch enkelvoudig. Het is enkel door ingrijpen van de mens dat dubbele bloemen ontstaan.

Als je dus ergens Hortensia’s ziet bloeien, bedenk dan dat dit maar schone schijn is. Wil je bijdragen aan meer natuur? Kies dan eens iets anders.